Deelnemers over de Open Space

"Machtig interessant, ik kende de werkvorm Open Space niet"

"Ik heb de bijeenkomst ervaren als open, vanuit verschillende ervaringen en allerlei perspectieven"

"Open Space is voor mij 'Vrijheid in gebondenheid'"

"Open Space: Overrompelend en verfrissend, onvoorspelbaar en verrassend"

Oogst van de dag; 4 issues die door de waterkring worden uitgewerkt

Onderwerp 1: Onbestuurbaarheid organiseren door nieuwe en zachte samenwerkingsvormen.
Lydia Zwier - Dionysia advies
Ton Tammens - Tammens adviesbureau ruimtelijke processen
Thomas Hartmann - Universiteit Utrecht
Sas Terpstra - Twynstra Gudde (Waterkring)
Ytsen Deelstra - DHV (Waterkring)

Onderwerp 2: Governance by nature, building by people
Ferdi Timmermans - Movares (Waterkring)
Julien Haffmans - Instituut voor Maatschappelijke Innovatie
Jelle Behagel - Wageningen Universiteit
Wim Slabbertje - Van Vieren

Onderwerp 3: Samenbrengen van bestuurlijk krachtenspel & professioneel vakmanschap
A. Tijssen - Deltares
Martine Leewis - Arcadis
M. Winnubst - Universiteit Utrecht
F. Koeman - RWS (Waterkring)
G. Beaufort - Bureau Beaufort

Onderwerp 4: Doorwerking van het nieuw bestuursakkoord water in de praktijk
Sas Terpstra - Twynstra Gudde (Waterkring)
Erwin de Bruijn - Grontmij
J. Kuijpers - provincie Noord-Brabant

Sessie: 'Building with nature': onbestuurbare maakbaarheid?

Ferdi Timmermans brengt het onderwerp in, maar heeft nog geen uitgesproken mening en krijgt graag input van de deelnemers. Het idee is dat building with nature als concept eigenlijk staat voor 'onbestuurbare maakbaarheid'. Immers, de natuur is dynamisch en voortdurend in ontwikkeling. Dit staat in contrast met rigiditeit van wetten en regels, die geen ruimte laten voor innovatie/experiment. Als ‘natuur’ variabel en dynamisch is, hoe kan daar in bestuurlijke zin een zekere continuïteit in gewaarborgd worden? Wat voor beleid moet er opgesteld worden: strakke resultaatgeformuleerde doelen of juist ruime kaders?

Uit het gesprek komt naar voren dat vooral de participatie van veel partijen/stakeholders als zeer belangrijk wordt gezien, vooral om de stakeholders in te schakelen in innovatieve/experimentele projecten. Hiervoor moet er dan ook ruimte geboden worden in wet- en regelgeving.

Daarnaast zou de lange termijn met de korte termijn verbonden moeten worden.

Geinspireerd op Building with nature wordt het thema hernoemd tot “governance by nature, building by people”. Een aantal mensen wil heel graag een verdiepinsslag maken met dit onderwerp.

Sessie: Welke grote werken zijn vergeten door Commissie Veerman?

De commissie Veerman heeft in haar rapport expres enkele zaken overdreven, maar heeft bovendien zaken vergeten. Of hebben we het hier over taboes? Want waarom wordt er niet gesproken over de aanleg van stormvloedkeringen en het realiseren van nieuwe landaanwinningen?

Taboes doorbreken
Taboes werken verstikkend. Denk aan het voorbeeld Almere.
“Almere kan Amsterdam links laten liggen”: zie artikel in land en Water (okt 2010). Momenteel overheerst het beeld dat Almere de oostelijke satellietstad van Amsterdam is met een westelijke uitbreiding van Almere op en langs de oevers van het IJmeer. Een ander beeld is echter dat Almere zelfstandig eenzelfde potentie als bijvoorbeeld Utrecht heeft; een eigen onafhankelijke stad, een eigen metropolitisch centrum met voedende en afnemende satellietsteden vol werkkrachten, producten en diensten.

Er zijn meer projecten in NL die te lijden hebben onder taboes. Enkele taboes zijn bijvoorbeeld de aanleg van stormvloedkeringen en het realiseren van nieuwe landaanwinningen. Het is aan te bevelen om de taboeprojecten te onderzoeken; het rijk (RWS) zou hiervoor een eigen onderzoeksdienst moeten hebben. Zorg dat de plannen klaarliggen, zeker als ze reëel zijn.

In de discussie wordt gepleit voor:
- Jonge professionals de ruimte geven om vergeten projecten op te pakken
- In 1912 besloot het kabinet om tot afsluiting van de Zuiderzee over te gaan! Nu wordt het tijd om de zuiderzeewerken af te ronden en de Markerwaard te ontwerpen.

Kennis en opdrachtgeverschap
Als de kennis is uitgehold, kan men niet meer over de dogma’s hen stappen.
Kennis van RIKZ op het zoute vlak is voor een groot deel naar Deltares gegaan. Binnen RWS is veel kennis kwijtgeraakt; kan RWS nog wel een kundig opdrachtgever zijn?

Meer regionale verantwoordelijkheid
Met de Deltacommissaris is een nieuw functieprofiel neergezet, die gericht is op meer regionale verantwoordelijkheid. Dit is een goede richting omdat regionale verantwoordelijkheid beter geregeld moet worden, zeker ten aanzien van grote werken.

Tot slot
Grote projecten die de Deltacommissie olv Veerman niet noemde, zijn dat alleen de fysieke projecten? Of zijn ze gemist omdat de mensen er niet achter staan of niet weten hoe de besluitvorming over dergelijke precaire zaken is te regelen?

Sessie: Burgerparticipatie in wateropgaven

Rozen verwelken, schepen vergaan maar de burger blijft altijd bestaan

What’s in it for them?
Maak duidelijk wat er voor de burger inzit, wat de burger kan verwachten van de uitkomsten van wateropgaven.
In elke fase van besluitvorming zijn er nog zaken onzeker. Het is belangrijk om die zaken te benoemen! Dat is niet erg, de mensen hebben behoefte om te weten waar ze aan toe zijn.

Wat is de functie van de klankbordgroep?
Op welk niveau en waarover kan de burger participeren? De keuze tussen scenario’s kun je voorleggen aan de klankbordgroep. Aan de burgers kun je suggesties vragen.

Wat is de kamer bijgebleven:
- burger kun je niet missen
- er is soms angst om de burger te betrekken
- Do's: omgeving betrekken, verkrijgen van meer draagvlak, vertrouwen wekken bij de burger
- helder communiceren, afspraken nakomen, eerlijk zijn wat de burger kan verwachten en tot op welk niveau ze iets kunnen inbrengen
- terugkoppelen, laten zien wat je ermee doet

Onderwerpen in de tweede ronde Open Space #waterkring

Kamer 1: Welke grote werken zijn vergeten door de Commissie Veerman?
Kamer 2: Rozen verwelken, schepen vergaan, maar de burger blijft altijd bestaan; over burgerparticipatie
Kamer 3: EMVI & (on)bestuurbaarheid i.r.t. verwachtingsmanagement
Kamer 4: Het bestuurlijke krachtenspel vs. vakmanschap van waterprofessionals
Kamer 5: Is het mogelijk om de tijd van bestuurlijke processen te verkorten
Kamer 6: Sterke regio's door beleid & uitvoering in 1 organisatie te bundelen; weg met provincies, waterschappen en gemeenten?
Kamer 7: 'Building with nature' als onbestuurbaar maak-principe
Kamer 11: Is het NL model van waterbeheer daadwerkelijk exporteerbaar internationaal toepasbaar?

Quotes van deelnemers

"Onbestuurbaarheid van water leek me interessant, dat is het ook!"

"Voldoet aan de verwachtingen, ben benieuwd naar het vervolg."

"Ik heb de indruk dat weinig mensen op het onderwerp veiligheid afkomen, (on)bestuurbaarheid trekt wel!"

"Ik heb veel geleerd over bestuurskunde. Wat ik op voorhand dacht, klopt wel; mensen zijn bang verantwoordelijkheden op te geven"

"De sessie heeft niet direct tot antwoorden geleid, maar wel meer duidelijkheid"

"Kwaliteit van de participanten is vandaag erg hoog"

"Een arena voor nieuwe ideeën, waarin kleine ideeën heel groot kunnen worden"

Sessie: Omgaan met risico's en bestuurbaarheid

De huidige managementcultuur staat op gespannen voet met het leveren van kwaliteit in waterprojecten. Men is teveel gericht op tijd/geld/kosten en het verkopen van projecten.

In twijfel wordt getrokken of er nog wel voldoende deskundigen in organisaties zijn die echte impact hebben? Technische kennis en kunde bij waterorganisaties lijkt weg te stromen...

Sessie: Hoe laat je chaos toe in normen waterkwaliteit?

Normen in waterkwaliteit
Waterkwaliteit is gebaseerd op het realiseren van normen. Dit lijkt een zeer ordentelijke wereld, bestuurbaar en maakbaar. Maar hoe laat je chaos toe in normen?

Allereerst wordt gesteld dat de norm een middel moet blijven, en niet mag worden verheven tot doel.
Bovendien zijn er internationale verschillen: accepteren dat er een norm is doen we in NL wel, maar in het buitenland minder.

Waterveiligheid en normen
Waterveiligheid zit in de basisliaag van de pyramide van Maslov!; het is een basisvoorwaarde die vraagt om investeringen. Waterveiligheid mag niet gezien worden als luxe.
Waterveiligheid krijgt steeds meer het karakter van meerlaags veiligheid: allereerst zorgen dat er geen sprake is van overstromingen en schade, en in het geval dat het gebeurt zorgen dat de schade beperkt blijft en het water zo snel mogelijk weg kan. We moeten toe naar een afwegingskader voor externe veiligheid: als we niet aan de overstromingsnorm kunnen voldoen, hoe zorgen we dan dat de letterlijke en figuurlijke schade toch zo beperkt mogelijk blijft?

Een flexibele afweging bij toepassing van norm is daarom belangrijk. De norm blijft wel hetzelfde! Daarbij moeten we bovendien accepteren dat de norm niet altijd haalbaar is.

Sessie: Dogma: waterschappen moeten opgeheven worden

'Op naar een tweelagenspekkoek met schuivende panelen!'
De deelnemers zoeken naar oplossingen voor effectiever bestuur in Nederlands waterbeheer. Pijnpunten zijn de schotten tussen organisaties en de verschillende lagen. Zo is er bijvoorbeeld een duidelijk verschil tussen culturen van enerzijds de milieukolom en anderzijds de waterkolom.
Discussie gaat erover of je dit kunt oplossen met een tweelagenmodel?

Sessie: Institutionele vormgeving van onbestuurbaarheid

Participatie; wat verwacht de maatschappij?
We hebben het over Ruimte voor de Rivier: is het geoorloofd om partijen die niet strikt nodig zijn, niet te laten deelnemen?
De maatschappij/burger verwacht van overheidsinstituties dat ze mee kunnen doen aan de discussie. Het krachtenveld beinvloedt de kwaliteit van de besluitvorming; "al pratend wordt de vraagstelling helderder".
Vaak is het daarbij zoeken naar de 'verbinding' tussen partijen: in de praktijk is dat vaak informeel, maar er tekent zich een omslag af naar formeel als het richting besluitvorming gaat.
Hier komt schaal om de hoek kijken; de bestuurder neemt het besluit dat optimaal is voor zijn eigen gebied, maar dat komt niet altijd overeen met de belangen van het grotere gebied.
Lokaal en nationaal belang staan dan ook vaak op gespannen voet met elkaar. Alleen door intensieve dialoog kunnen deze lagen nader tot elkaar komen.

Verwachtingenmanagement
In gebiedsprocessen zijn er in de initiatieffase vaak vele ideeën, maar daardoor ook vaak teleurstelling wat er daarna mee gedaan wordt.
Instituties moeten daarom vooraf de bereidheid hebben om aan te geven wat de kaders zijn en wat de onderhandelingsruimte is. Zo wordt teleurstelling achteraf voorkomen.

Rollen binnen gebiesprocessen
RWS neemt in Ruimte voor de Rivier de verantwoordelijkheid voor het einddoel, maar niet per definitie voor hoe het proces / de uitvoering verloopt.
Daarom is het belangrijk om eerst een gezamenlijke doelstelling te formuleren. Dit werkt beter dan dat partijen afzonderlijk gaan voor hun individuele doelstelling.

Omgaan met bestuurlijke dynamiek
Bestuurswisselingen (zoals nieuwe regering) leiden tot veranderende spelregels.

Project Waalweelde
In Waalweelde komen waterveiligheid en ruimtelijke kwaliteit samen.
In 2007 is een mooi proces bedacht om groen te koppelen aan rood, recreatie, ruimtelijke kwaliteit etc. In de voorbereiding is een proces opgezet waarbij gemeentebestuurders, burgers en bedrijven betrokken waren. Dit leidde tot veel energie en een gevoel van "zo kan het ook"! Helaas is ook hier geconstateerd dat het proces is verzand in besluiteloosheid.

Een proces kan zo ingestoken zijn dat informele belangen worden ingebracht, maar als het puntje bij paaltje komt worden de niet primaire onderwerpen toch snel buiten de deur gehouden. Bij Waalweelde is dat bijvoorbeeld "RWS zegt dat het onvoldoende opschiet en wil de benodigde kribverlaging doorvieren. Introductie van rode functies/woningbouw is even niet nodig en verdwijnt daardoor van de besluitvormingsagenda, terwijl dat juist door andere partijen was ingebracht."

Dit leidt tot grote teleurstellingen nu we zien dat de verwachtingen niet bewaarheid kunnen worden.

Lessons learned: als informele, niet-primaire belangen worden ingebracht , moet tegelijkertijd het speelveld daarvan duidelijk worden aangegeven; welke kaders gelden en welke onderhandelingsruimte is er. Als overheden hierin niet duidelijk zijn, kunnen er in het gebied teleurstellingen ontstaan.
Het helpt om in zulke processen kort en bondig te zijn en verwachtingen niet over jaren uit te smeren. Er moet een tijdige terugkoppeling zijn van en naar de instituties.

Schaalgrootte van opgaven
Cruciale vraag bij water- en gebiedsopgaven is: wanneer leidt opschaling tot vertraging? Wenselijk is dat gebieden zo groot worden gekozen dat het toch nog beheersbaar is.
De gedachte die onder aanwezigen leeft is "Om het bestuurbaar te maken, moet je het onbestuurbare durven toelaten."

Onderwerpen in de eerste ronde Open Space #waterkring?

- Kamer 1: Bestuurbaarheid van waterkwaliteit: hoe chaos toelaten in standaarden en normen
- Kamer 2: Institutionele vormgeving van onbestuurbaarheid
- Kamer 3: Waterbestuur en verwachtingmanangement
- Kamer 4: Omgaan met risico's & bestuurbaarheid
- Kamer 5: Koppeling nationaal - regionaal bestuurbaarheid
- Kamer 6: Minder bestuurders, beter bestuurbaar maar minder kwaliteit/meer bestuurders, minder bestuurbaar en meer kwaliteit
- Kamer 7: Aanbesteden van onbestuurbaarheid (regels van EMVI zijn in beton gegoten vs. onbestuurbaarheid van besluitvorming)
- Kamer 11: Dogma: Waterschappen opheffen voor efficienter bestuur

Open Space van start

De kick-off...

Thema van vandaag: bestuurbaarheid en onbestuurbaarheid van water.

Van Deltawerken tot Ruimte voor de Rivier; we worden steeds beter in het beheersen van risico's en de techniek laat alles toe... Maar is dit wel zo? Is alles eigenlijk niet onzeker? Instituties van vandaag zijn achterhaald om antwoorden te formuleren voor de toekomst. Nieuwe vormen van samenwerking, daar gaat het om. Niet projectmanagement, maar tijdelijke coalities, ruimte voor participatieve multi-stakeholder initiatieven.

Zijn wateropgaven nu bestuurbaar of juist niet?
In de Open Space van de Waterkring gaan we het er vandaag over hebben!

Niet iedereen is er, maar het is wel gezellig...

Klaagmuur; weg met stokpaardjes, ruimte voor open discussie!

De Open Space biedt alle ruimte om discussies aan te gaan.
Bij de open space willen we echter niet belast worden met stokpaardjes, dogma's en taboes. Daarom is er de klaagmuur! De klaagmuur is een plek om je hart te luchten en om daarna fris het gesprek aan te gaan!

-procedures zijn stom!
-waterbeheer in Nederland: veel beleidsblabla weinig doen
-morgen is vandaag geschiedenis, denk aan overmorgen

Wat verwacht je van de dag?

Ik laat me verrassen. Omgaan met risico's, dat hoort volgens mij bij onbestuurbaarheid.

Weg met EMVI

Open Space Conferentie: De (on)bestuurbaarheid van water

De Open Space conferentie georganiseerd door de Waterkring gaat bijna van start. Volg alles op Twitter via #waterkring!

Open Space Conferentie: De (on)bestuurbaarheid van water

Nederlandse Waterbeheerders hebben een groot vertrouwen in de beheersbaarheid van het watersysteem. Maakbaarheidsdenken overheerst. Met technologie kunnen we het watersysteem eindeloos naar onze eigen behoeften plooien.
Tegenover deze benadering van planning, management, beheersing en maakbaarheid staat een ander perspectief. Het perspectief van de onbestuurbaarheid. Door actief de integratie te zoeken met ruimtelijke, economische en ecologische ontwikkelingen neemt de beheersbaarheid van processen af, maar groeien er wel betere en mooiere oplossingen.
We hebben in Nederland veel ervaring met het bestuurbaarheidsdenken en zijn nog weinig geoefend in het handelen vanuit onbestuurbaarheid. In deze Open Space conferentie wil de Waterkring van de Vereniging voor Bestuurskunde met mensen uit praktijk, wetenschap, maatschappelijk veld en bestuur verkennen welke ontwikkeling het waterbeheer kan doormaken als we de schijnbare tegenstelling van bestuurbaarheid versus onbestuurbaarheid weten te slechten.

Wij nodigen u uit voor onze Open Space Conferentie op donderdag 14 april 2011 van 13.00 tot 17.00 uur op het hoofdkantoor van DHV in Amersfoort.
Aan deelname zijn geen kosten verbonden. Er is plaats voor 120 deelnemers.

Schrijf u nu in!