De Waterkring aan de slag: (on)bestuurbaarheid verkend in vier concrete onderwerpen

Over de (on)bestuurbaarheid van waterkwesties. Daar ging de 'open space'-bijeenkomst van de Waterkring op 14 april jl. in Amersfoort over. Samen met ruim 60 professionals uit het waterveld (ambtenaren, adviseurs en onderzoekers) verkenden wij deze (on)bestuurbaarheid, en kwamen tot een aantal interessante vragen en onderwerpen voor vervolg.

Aansluitend zijn wij, in verschillende groepen en verschillend tempo, aan de slag gegaan met deze onderwerpen. Zo kijken wij naar de mogelijkheden van Governance by Nature: wat leren wij van de natuur en hoe kunnen wij natuurlijke processen gebruiken om het water te besturen? We zijn aan de slag met de Waddenzee: hoe kan de bestuurbaarheid van dit Werelderfgoed worden versterkt? We hebben gesprekken gevoerd over het nieuwe Bestuursakkoord Water en de gevolgen daarvan. En we kijken naar nieuwe samenwerkingsvormen die onbestuurbaarheid vorm kunnen geven. Onder de link 'lopende onderwerpen' is de stand van zaken van deze onderwerpen aangegeven.

Deze onderwerpen vormen dan ook de agenda van de Waterkring in 2012:
1. Onbestuurbaarheid organiseren door nieuwe en zachte samenwerkingsvormen
2. Governance by nature, building with people
3. Samenbrengen van bestuurlijk krachtenspel & professioneel vakmanschap
4. Doorwerking Bestuursakkoord Water

In werkgroepen werken wij de onderwerpen verder uit. Daarbij verschilt het doel per onderwerp: een artikel, een symposium, excursie of werksessie, alles is mogelijk. In de link 'Agenda' ziet u wat er concreet op stapel staat.

Tenslotte: de Waterkring staat altijd open voor suggesties en nieuwe actuele onderwerpen. Schroom dan ook niet ons daarover te benaderen. Wij helpen u graag!

Interesse of vragen?
Geert Roovers (geert.roovers@oranjewoud.nl)

Onbestuurbaarheid organiseren door nieuwe en zachte samenwerkingsvormen

De watersector erkent dat externe ontwikkelingen zoals klimaatverandering onzekerheden met zich meebrengen. Ze onderkent dat niet alles bestuurbaar is. In samenwerking tussen partijen omgaan met onzekerheden is moeilijk. Vaak roept het de reactie op dat organisaties en hun vertegenwoordigers zoeken naar (schijn)zekerheden in: structuren & procedures en in organisaties & instituties. Wij zien twee omslagen in de maatschappij. De eerste omslag is van het centrisme van organisaties naar netwerken van organisaties die juist op de grensvlakken van hun bevoegdheden zoeken naar verbinding omdat dit tot betere resultaten leidt waardoor slimmer met onzekerheden wordt omgegaan. De tweede omslag is van het centrisme van procedures naar aandacht voor de menskant van samenwerken.

Wij willen als Waterkring:
Stap 1: onbestuurbaarheid zichtbaar maken in casussen: waar lopen organisaties en hun medewerkers aan tegen onzekerheid die in onbestuurbaarheid omslaat?
Stap 2: met elkaar (in eerste instantie onderstaande personen) live of virtueel in gesprek: hoe zachte vormen van samenwerking de onbestuurbaarheid kan oplossen

Lydia Zwier - Dionysia advies,
Ton Tammens - Tammens adviesbureau ruimtelijke processen,
Thomas Hartmann - Universiteit Utrecht,
Hemmo Hemmes – Topstukken,
Sas Terpstra - Twynstra Gudde (Waterkring)
Ytsen Deelstra - DHV (Waterkring)

Deelnemers over de Open Space

"Machtig interessant, ik kende de werkvorm Open Space niet"

"Ik heb de bijeenkomst ervaren als open, vanuit verschillende ervaringen en allerlei perspectieven"

"Open Space is voor mij 'Vrijheid in gebondenheid'"

"Open Space: Overrompelend en verfrissend, onvoorspelbaar en verrassend"

Oogst van de dag; 4 issues die door de waterkring worden uitgewerkt

Onderwerp 1: Onbestuurbaarheid organiseren door nieuwe en zachte samenwerkingsvormen.
Lydia Zwier - Dionysia advies
Ton Tammens - Tammens adviesbureau ruimtelijke processen
Thomas Hartmann - Universiteit Utrecht
Sas Terpstra - Twynstra Gudde (Waterkring)
Ytsen Deelstra - DHV (Waterkring)

Onderwerp 2: Governance by nature, building by people
Ferdi Timmermans - Movares (Waterkring)
Julien Haffmans - Instituut voor Maatschappelijke Innovatie
Jelle Behagel - Wageningen Universiteit
Wim Slabbertje - Van Vieren

Onderwerp 3: Samenbrengen van bestuurlijk krachtenspel & professioneel vakmanschap
A. Tijssen - Deltares
Martine Leewis - Arcadis
M. Winnubst - Universiteit Utrecht
F. Koeman - RWS (Waterkring)
G. Beaufort - Bureau Beaufort

Onderwerp 4: Doorwerking van het nieuw bestuursakkoord water in de praktijk
Sas Terpstra - Twynstra Gudde (Waterkring)
Erwin de Bruijn - Grontmij
J. Kuijpers - provincie Noord-Brabant

Sessie: 'Building with nature': onbestuurbare maakbaarheid?

Ferdi Timmermans brengt het onderwerp in, maar heeft nog geen uitgesproken mening en krijgt graag input van de deelnemers. Het idee is dat building with nature als concept eigenlijk staat voor 'onbestuurbare maakbaarheid'. Immers, de natuur is dynamisch en voortdurend in ontwikkeling. Dit staat in contrast met rigiditeit van wetten en regels, die geen ruimte laten voor innovatie/experiment. Als ‘natuur’ variabel en dynamisch is, hoe kan daar in bestuurlijke zin een zekere continuïteit in gewaarborgd worden? Wat voor beleid moet er opgesteld worden: strakke resultaatgeformuleerde doelen of juist ruime kaders?

Uit het gesprek komt naar voren dat vooral de participatie van veel partijen/stakeholders als zeer belangrijk wordt gezien, vooral om de stakeholders in te schakelen in innovatieve/experimentele projecten. Hiervoor moet er dan ook ruimte geboden worden in wet- en regelgeving.

Daarnaast zou de lange termijn met de korte termijn verbonden moeten worden.

Geinspireerd op Building with nature wordt het thema hernoemd tot “governance by nature, building by people”. Een aantal mensen wil heel graag een verdiepinsslag maken met dit onderwerp.

Sessie: Welke grote werken zijn vergeten door Commissie Veerman?

De commissie Veerman heeft in haar rapport expres enkele zaken overdreven, maar heeft bovendien zaken vergeten. Of hebben we het hier over taboes? Want waarom wordt er niet gesproken over de aanleg van stormvloedkeringen en het realiseren van nieuwe landaanwinningen?

Taboes doorbreken
Taboes werken verstikkend. Denk aan het voorbeeld Almere.
“Almere kan Amsterdam links laten liggen”: zie artikel in land en Water (okt 2010). Momenteel overheerst het beeld dat Almere de oostelijke satellietstad van Amsterdam is met een westelijke uitbreiding van Almere op en langs de oevers van het IJmeer. Een ander beeld is echter dat Almere zelfstandig eenzelfde potentie als bijvoorbeeld Utrecht heeft; een eigen onafhankelijke stad, een eigen metropolitisch centrum met voedende en afnemende satellietsteden vol werkkrachten, producten en diensten.

Er zijn meer projecten in NL die te lijden hebben onder taboes. Enkele taboes zijn bijvoorbeeld de aanleg van stormvloedkeringen en het realiseren van nieuwe landaanwinningen. Het is aan te bevelen om de taboeprojecten te onderzoeken; het rijk (RWS) zou hiervoor een eigen onderzoeksdienst moeten hebben. Zorg dat de plannen klaarliggen, zeker als ze reëel zijn.

In de discussie wordt gepleit voor:
- Jonge professionals de ruimte geven om vergeten projecten op te pakken
- In 1912 besloot het kabinet om tot afsluiting van de Zuiderzee over te gaan! Nu wordt het tijd om de zuiderzeewerken af te ronden en de Markerwaard te ontwerpen.

Kennis en opdrachtgeverschap
Als de kennis is uitgehold, kan men niet meer over de dogma’s hen stappen.
Kennis van RIKZ op het zoute vlak is voor een groot deel naar Deltares gegaan. Binnen RWS is veel kennis kwijtgeraakt; kan RWS nog wel een kundig opdrachtgever zijn?

Meer regionale verantwoordelijkheid
Met de Deltacommissaris is een nieuw functieprofiel neergezet, die gericht is op meer regionale verantwoordelijkheid. Dit is een goede richting omdat regionale verantwoordelijkheid beter geregeld moet worden, zeker ten aanzien van grote werken.

Tot slot
Grote projecten die de Deltacommissie olv Veerman niet noemde, zijn dat alleen de fysieke projecten? Of zijn ze gemist omdat de mensen er niet achter staan of niet weten hoe de besluitvorming over dergelijke precaire zaken is te regelen?

Sessie: Burgerparticipatie in wateropgaven

Rozen verwelken, schepen vergaan maar de burger blijft altijd bestaan

What’s in it for them?
Maak duidelijk wat er voor de burger inzit, wat de burger kan verwachten van de uitkomsten van wateropgaven.
In elke fase van besluitvorming zijn er nog zaken onzeker. Het is belangrijk om die zaken te benoemen! Dat is niet erg, de mensen hebben behoefte om te weten waar ze aan toe zijn.

Wat is de functie van de klankbordgroep?
Op welk niveau en waarover kan de burger participeren? De keuze tussen scenario’s kun je voorleggen aan de klankbordgroep. Aan de burgers kun je suggesties vragen.

Wat is de kamer bijgebleven:
- burger kun je niet missen
- er is soms angst om de burger te betrekken
- Do's: omgeving betrekken, verkrijgen van meer draagvlak, vertrouwen wekken bij de burger
- helder communiceren, afspraken nakomen, eerlijk zijn wat de burger kan verwachten en tot op welk niveau ze iets kunnen inbrengen
- terugkoppelen, laten zien wat je ermee doet